Posts

What is Dharma?

Image
Dharma.  Dharma is the moral, ethical, and spiritual principle that sustains both individual life and the cosmic order. Cosmic order: Dharma is a moral force that upholds the universe, ensuring that life and nature function harmoniously. On the individual level, it is not limited to ritualistic practices or outward behavior—it signifies an inner commitment to truth, knowledge, compassion, purity, austerity, self-discipline, and devotion.   धर्म  । यः स्वयंसत्यः स्वयंसम्पूर्णः स्वयंसिद्धो निरामयः।   स्वातन्त्र्येण स्थितः नित्यात्मा धारयितुं स योग्यः॥ यः सत्यं धृतिं अक्षोभ्यां क्षमां संयममेव च।   शास्त्रज्ञानुसारं स एव धर्म इति कथ्यते॥ In brief यः स्वयंसत्यः, स्वयंसम्पूर्णः, स्वयंसिद्धः, स्वातन्त्र्येण स्थितः स एव धर्म इति कथ्यते। or (Hindi) स्वयं सत्य, स्वयं सिद्ध, निरोग और स्वतंत्र, धैर्य, क्षमा, संयम से पूर्ण — यही धर्म। ★ धर्मफल-न्यायःनीति। यत् धर्मः तत् फलम् — एषा श्रेष्ठा नीति। अधिकफलाभिलाषः एव महा-दुर्नीति। अभ्यस्तः पापी, अभ्यस्तः अपराधी, दयायाः अ...

The Term "Bhagwat" – Meaning and Contexts.भगवत्" (संस्कृत: भगवत्) शब्द का अर्थ।

Image
The Term "Bhagwat" – Meaning and Contexts The term "Bhagwat" (also spelled Bhagavata, Bhagwat, or Bhagavatha) is derived from the Sanskrit word "Bhagavat" (भगवत्). शब्द: भगवत् (स्त्रीलिंग: भगवती) श्रेणी: विशेषण/संज्ञा (संदर्भानुसार) विभक्ति: प्रायः विशेषण के रूप में प्रयुक्त धातु-सम्बंध: "भग" + "वत्" अर्थ: ऐश्वर्ययुक्त: जिसमें "भग" अर्थात् ऐश्वर्य, धर्म, यश, श्री, ज्ञान, वैराग्य आदि दिव्य गुण उपस्थित हों। ईश्वर: परमात्मा, सर्वशक्तिमान सत्ता, भगवान। यः स्वयंसम्पूर्णः, स्वयंसिद्धः, स्वातन्त्र्येण स्थितः, स एव परमात्मा, पूर्णं ब्रह्म, स भगवानिति कथ्यते॥ स्त्रीलिंग रूप (भगवती): देवी, शक्तिरूपा ईश्वरी। विशेष विवरण: "भग" का अर्थ विष्णु पुराण के अनुसार छह ऐश्वर्यों — ऐश्वर्य, धर्म, यश, श्री, ज्ञान, और वैराग्य — से है। "भगवत्" वह है जिसमें ये सभी गुण हों। प्रयोग: भगवद्गीता: भगवान (कृष्ण) द्वारा कही गई गीता। भगवती: ऐश्वर्ययुक्ता देवी; शक्ति का स्त्रीलिंग स्वरूप। भगवत्कृपा: ईश्वर की कृपा। भगवद्भक्तिः: ईश्वर के प्रति ...

जाग्रत, स्वप्न, सुषुप्ति और तुरीय अवस्था:

Image
जाग्रत, स्वप्न और सुषुप्ति भारतीय वेदांत दर्शन में चेतना के तीन प्रमुख अवस्थाएँ मानी जाती हैं। इन्हें "अवस्था त्रय" कहा जाता है। अद्वैत वेदांत और मंडूक्य उपनिषद में इनका विशेष रूप से वर्णन किया गया है। जाग्रत, स्वप्न,  सुषुप्ति और तुरीय अवस्था: 1. जाग्रत अवस्था (Wakeful State) यह वह अवस्था है जिसमें हम बाह्य जगत का अनुभव करते हैं। जाग्रत अवस्था में जीव स्वयं को स्थूल शरीर से पहचानता है तथा बाह्य इन्द्रियों के माध्यम से स्थूल वस्तुओं का अनुभव करता है। इस अवस्था में जीव को विश्व कहा जाता है। इस अवस्था में हमारी इंद्रियाँ सक्रिय रहती हैं और मन बाहरी वस्तुओं से जुड़ा रहता है। इस अवस्था में व्यक्ति कर्म करता है और उनके फल भोगता है। 2. स्वप्न अवस्था (Dream State) इस अवस्था में बुद्धि जाग्रत अवस्था से प्राप्त वासनाओं (संस्कारों) के साथ कर्ता की भूमिका ग्रहण करके सक्रिय होती है। इस अवस्था में इन्द्रियाँ निष्क्रिय रहती हैं। अज्ञान, इच्छा और पिछले कर्मों के प्रभाव में, जाग्रत अवस्था के संस्कारों से युक्त मन विभिन्न विषयों का निर्माण करता है। यह वह अवस्था है जिसमें व्यक्ति जाग्रत अवस्था...

ईश्वर प्राप्ति के लक्षण।

Image
  शिशुरूपेण चञ्चलस्वभावेन रमते भगवान् जगत्पतिः। अस्मिन् रूपे भगवान् भक्तात्मनः परिचयं ददाति॥ ईश्वरं प्राप्तुं सुलभः उपायः जीवः स्वभावतः प्रकृतेः नियमेन  स्नेहयति स्वसंततिं।  यः जीवः सुतसंततिं ईश्वरांशत्वेन मन्यते च सेवते।  स तत्र स्नेहं भगवद्भावेन वाहयन्, सहजमेव ईश्वरं प्राप्नोति। एतत् कर्म केवलं षड्रिपून् निगृह्य एव सम्भवति॥ ★ ईश्वर प्राप्ति के लक्षण। ईश्वर प्राप्ति (ईश्वरप्राप्ति) के कुछ सामान्य लक्षण होते हैं, जो विभिन्न धर्मों और आध्यात्मिक मार्गों के अनुसार भिन्न हो सकते हैं। हालांकि, कुछ सामान्य लक्षण इस प्रकार हैं— 1.भगवान का नाम लेते ही आँखों से आँसू छलक पड़ते हैं, आवाज भर आती है, और शरीर भक्ति के आनंद से पुलकित हो उठता है।   2.अहंकार समाप्त हो जाएगा। अखंड शांति और आनंद की अनुभूति होगी। 3."असीम प्रेम और करुणा का अनुभव होगा। भगवान की शरण में मनन और चिंतन करने से अश्रु बहने लगेंगे।" 4. भगवान का मनन और चिंतन प्रबल होगा, फलस्वरूप अन्यमनस्कता आएगी। सांसारिक आसक्तियों (माया-मोह) से मुक्ति मिल जाएगी। 5.चेतना ऊँचे स्तर पर पहुँच जाएगी और समभाव विकसित होगा। 6.सुख-...

What Happens After Death? What is the Soul (Ātman)?

Image
An enlightened being or self-aware person  does not fear death because they know  that death is not the end of life,  but rather a new phase and a fresh  beginning in the soul's journey. 🔯 What is the Soul (Ātman)? What is the Supreme Soul (Paramātman)? The Soul (Ātman): The soul is generally referred to as an invisible entity that resides independently within the  body.  “This soul is neither born nor does it ever die, nor having once existed, does it cease to be. This soul is birthless, eternal, imperishable, and timeless. Even when the body is destroyed, the soul is not destroyed.” The Supreme Soul (Paramātman): The term Paramātman means "the Soul of all souls" or "the Supreme Soul." It refers to the Supreme Being, the Creator of all existence.   What is Moksha (Liberation)? What is Moksha? Moksha means liberation from the cycle of birth and death.  After attaining Moksha, the soul is not reborn. Nature of the Soul & Some Key Facts: 1.The ...

Signs of Attaining God (Ishwarprapti).

Image
  Shishurupena chanchalasvabhavena ramate  Bhagavan jagatpati.  Asmin rupe Bhagavan  Bhaktatmanah parichayam dadati ईश्वरं प्राप्तुं सुलभः उपायः जीवः स्वभावतः प्रकृतेः नियमेन  स्नेहयति स्वसंततिं।  यः जीवः सुतसंततिं ईश्वरांशत्वेन मन्यते च सेवते।  स तत्र स्नेहं भगवद्भावेन वाहयन्, सहजमेव ईश्वरं प्राप्नोति। एतत् कर्म केवलं षड्रिपून् निगृह्य एव सम्भवति॥ ★ "Don’t Chase the God — He’ll Come to You" Don’t run through forests, don’t climb the skies, Don’t chase His form with weary eyes. Just love Him true, in silent prayer, And feel His presence in the air. He seeks not gold, nor grand display, But hearts that bloom in love each day. In tears you shed, in songs you sing, In every breath — He’s everything. Don’t run after God, don’t roam the blue — Just love Him deep… He’ll come to you. ★ Signs of Attaining God. There are some common signs of attaining God, which may vary according to different religions and spiritual paths. However, some general signs are given...